Групавое фота сямікласнікаў на развітанне — і характарыстыкі кожнага з вучняў. Танцы на адным з вечароў — і першы заробак: за гульню на гармоніку сабралі яму 37 рублёў, якія вырашыў патраціць на фотаздымкі.

Экзамены здадзены. Валодзя атрымлівае ўсе пяцёркі. Выступленне на выпускным вечары. Заметка раённай газеты пра 15 выпускнікоў сямігодкі. Між іншым, якраз адкрыўся восьмы клас. Дырэктар дзетдома Мікалай Пятровіч раіць вучыцца далей. Была размова аб гэтым і з загадчыкам аблана, які якраз завітаў у мястэчка. Пасля некаторых ваганняў вырашана — вучыцца ў восьмым класе.

Амаль як Маякоўскі, Уладзіслаў разважае на тэму: што такое «добра»? Закончыць сем класаў на «пяць». «Думаць, марыць, будаваць, лятаць таксама добра». Іграць на баяне «Раскинулось море широко». Добра, напэўна, і падарожнічаць. «Але, калі не варыць башка, усё дрэнна!» — нечакана заканчвае аўтар, сам, відаць, засаромеўшыся сваёй узнёсласці.

А летнімі вечарамі ходзяць хлопцы і дзяўчаты на станцыю, дзе Валодзя сярод іншага распавядае пра свой «праект» — што, калі пабудаваць на Зямлі сетку абсерваторый, стварыць карту зорнага неба з фотаздымкаў і палічыць усе зоркі?

«Вось я і ў восьмым класе» — сведчыць урачысты запіс ад 1 верасня 1947 году, побач з прыклеенай засохлай леташняй кветкай... 4 хлопцы і 8 дзяўчат у класе. Вучыцца няпроста, але цікава. Толькі з нямецкай мовай штосьці не шанцуе. У дзённіку нават цытата з Марка Твена, што гэтую мову прыдумалі людзі, якія пакутавалі ад зубнога болю… Канфлікт з дырэктарам школы, які абражае Валодзю. Крыўда. Мікалай Пятровіч супакойвае — ён на баку выхаванца, а не на баку «калегі-педагога».

Неяк Уладзіслаў падлічыў, колькі ў яго нагрузак, грамадскіх даручэнняў. Сакратар пярвічнай камсамольскай арганізацыі дзетдома (гэта самая любімая нагрузка. У дзённіку запіс: «Я не ўяўляю, як бы я цяпер быў не камсамольцам»). Нейкі час быў і сакратаром школьнай камсамольскай арганізацыі. Стараста класа, старшыня вучкама школы, старшыня краязнаўчага гуртка і гуртка па вывучэнню Статута ВЛКСМ — да гэтых нагрузак ён ставіцца, як да «навязаных прымусова». Справа яшчэ і ў тым, што галоўную нагрузку абраў сабе сам — з ёй жа звязаны і пакуль яшчэ цьмяныя разважанні аб іншай мары, апрача прафесіі педагога… У пачатку 1948 года жартаўлівым пратаколам аформлены план некалькіх апавяданняў. Сябе мяркуе выводзіць пад імем Віці.

У дзённіку — сачыненне ў вершах «3а што я люблю сваю Радзіму». Паслаў яго ў абласную «Палескую праўду», у мінскую «Чырвоную змену» - адказы адмоўныя. У «Вожык» адпраўлена байка «Казліны лёс» — пра фюрэра і яго нашчадкаў-імперыялістаў. Да 23 лютага падрыхтаваны верш пра армію — «Наша слава»... Не ўсе настаўнікі задаволены: пішаш там нешта, а вось каб для школьных свят які вершык... Карацей, не вядзеш «масавай работы». Але Мікалай Пятровіч, якому першаму даверыў чытаць свае творы, мяркуе інакш — калі ёсць жаданне, пойдзеш вучыцца на журналіста. На аб’яўлены Пінскім абкамам камсамола конкурс паслаў два апавяданні — «Руская закуска» і «Іванаў фільм». Для другога, пра кінамеханіка Івана Канапацкага, у час вайны ўзарваўшага кінатэатр з фашыстамі, збіраў матэрыялы, запісваючы словы сведкаў у блакнот. «Як сапраўдны пісьменнік», — іранізуе над сабой.

«Палеская праўда» 23 красавіка 1948 года надрукавала яго замалёўку. А вось нарыс пра дзетдом, як вынікае з адказу, няўдалы... Асобныя творы пахваліў рэдактар раённай газеты «Сталінец» Барысік. Хочацца пісаць — у дзённік заносяцца новыя вершы «Май» і «Смерць партызана».

Экзамены за восьмы клас. І адначасова — задума аповесці «Выхаванец» (аўтабіяграфічнай). А што рабіць пасля заканчэння васьмі класаў — ці то ехаць да дзядзькі ў Чэлябінскую вобласць, ці то да сваякоў у Маскву? А тут яшчэ абяцалі дапамагчы ўладкавацца ў рэдакцыю абласнай газеты ў Пінск.

13 чэрвеня 1948 года едзе ў абласны горад, але пакуль з іншай мэтай: паэты Мікола Гамолка, Анатоль Астрэйка і крытык А.Есакоў падводзяць вынікі літаратурнага конкурсу. Расчараванне: прэмію вырашана не прысуджаць, надрукавана будзе толькі адно апавяданне з усіх дасланых аўтарамі. Крытыка дастаткова жорсткая. Адзін пачынаючы «драматург» нават пайшоў «тапіць гора ў чайную». Не чаем, вядома.

3 аўтабіяграфіі: «У 1948 годзе летам пасля заканчэння восьмага класа пачаў працаваць піянерважатым. Працаваў і заканчваў сярэднюю школу. Вучыцца стаў дрэнна і за гэта меў не раз непрыемнасці». Тэарэтычна піянеры павінны называць яго ўжо з імем па бацьку. А яшчэ: цяпер можна без дазволу хадзіць у клуб, у кіно. Сустрэчныя дзяўчаты называюць «пісьменнікам». Ці то крыўдзіцца, ці то ганарыцца?

Эх, дзяўчаты... У восьмым класе на ўроку рускай літаратуры, калі праходзілі лірыку Пушкіна, замучылі настаўніцу Аляксандру Васільеўну пытаннем: што такое каханне? Крыху падсмейваліся, вядома. Той-сёй з былых аднакласнікаў ужо ажаніцца паспеў... А што ён, Валодзя, ведае пра каханне?

Не, маніў ён самому сабе. «Самай прыгожай дзяўчынай у школе» называў ён тую, хто стала пазней прататыпам Ніны Зямко з аповесці «Хлопцы з другога корпуса». Заўжды акружаная паклоннікамі. І ўсё ж... Ён не аднойчы цалаваў яе. Значыць, штосьці было? Не дапамогуць адказаць на гэтае пытанне нават выпісаныя словы Льва Талстога пра каханне.

Даўно забытыя прыгожыя малюнкі ў дзённіку. Почырк хуткі, няроўны... Галоўнае — не форма, а змест.

Дзве страсці, два пачуцці — прага кахання і прага творчасці. Шмат піша ў «Сталінец» і «Чырвоную змену», друкуецца. «Чырвоная змена» абяцала 7 лістапада 1948 года надрукаваць апавяданне «Іванаў фільм», але ўвесь нумар занялі даклады, прамовы. У роспачы Уладзіслаў запісвае: «А яшчэ свабода друку».

Дарэчы, яго любіла іншая дзяўчына. І ён ведаў. Але яму патрэбна была Яна. Шчымлівы запіс — «Размова з любімай». Ён памятаў, напэўна, кожны дзень. Як стаялі вечарам ля акна... Часам прыходзілі цвярозыя думкі: каханне было толькі з майго боку, з твайго — жарт і насмешка. Цалаваў — і гэтага было дастаткова, а каханне, дружба, жыццё былі толькі марай. Каханне, хоць і аднабаковае, прымусіла падцягнуцца, зрабіць сябе лепшым. Гэта цікавая, шчаслівая, але разам з тым жорсткая і каварная рэч — каханне. Роспач побач з надзеяй...

Чаму вырашыў ён стаць паэтам? У 1943 годзе вялікае ўражанне атрымаў ад верша Пімена Панчанкі ў скінутай з самалёта для партызан газеце. А сустрэча з Якубам Коласам? Хто ўвогуле зможа адказаць, як абуджаецца цяга да творчасці?

У 1950 годзе У.Нядзведскі скончыў сярэднюю школу, нейкі час працаваў сакратаром у газеце «Камуніст» — органе палітаддзела МТС. У 1950-55 гадах вучыўся ў Мінску на філфаку БДУ, у 1952 годзе надрукаваў першы верш у рэспубліканскім друку. Заняткі літаратурнага гуртка студэнтаў праводзілі Пятро Глебка і Кандрат Крапіва. Пасля заканчэння ўніверсітэта тры гады працаваў настаўнікам Гайнаўскай СШ на Лагойшчыне, дзе ў 1958 годзе выдаў першы зборнік вершаў, стаў сябрам Саюза пісьменнікаў. Потым была праца на Беларускім тэлебачанні, у часопісе «Маладосць». Аўтар кніг вершаў і прозы «Вясновыя барозны», «Запрашэнне», «Сто братоў і сясцёр», «У лясной старане», «Капронавыя галёшы», «Начная пагоня», «Размова з адсутнымі», «Хлопцы з другога корпуса», «Вузлы», «Выбранае». Трагічна загінуў Уладзіслаў Іосіфавіч Нядзведскі 17 кастрычніка 1973 года.

Источник